Dünyayı saran dijital ağ internetle birlikte yepyeni bir çağa adım attık. Dijital dünyada petrolün yerini veri alırken veriyi işleyebilen ülkeler öne çıkacak. 2040 yılında dünya ekonomisinde ilk sırada Çin’in ardından sırasıyla Hindistan, ABD ve Japonya’nın geleceği öngörülüyor.

İşin sırrı yazılımda

Dijitalleşen dünyada insanoğlunun ürettiği veri her geçen gün katlanarak artıyor. Bu dijital veriyi işleyip ekonomik bir faydaya dönüştürmenin sırrı ise bilgisayar yazılımından geçiyor.

Bugün dünyanın en değerli şirketleri arasında yer alan Google, Amazon, Apple, Facebook ve diğer teknoloji şirketleri dünyaya yön veriyor. Bu şirketler yazılım algoritmalarını kendi merkezlerinde geliştirip sır gibi saklıyorlar. Artık insanlar Coca Cola’nın formülü yerine Google’ın arama algoritmasının formülünü merak ediyor.

Dünyanın en iyi mühendislerini istihdam eden bu şirketler aynı zamanda üstün yetenekli insanları bünyesinde toplayan çekim merkezlerine dönüşmüş durumda.

Anadolu harekete geçti

Dünyadaki bu dijital devrime ülkemiz de dahil olmak için çalışıyor. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Bilim ve Sanat Merkezleri (BİLSEM); zeka, yaratıcılık, sanat, liderlik gibi alanlarda yüksek düzeyde performans gösteren üstün ve özel yetenekli öğrencilere eğitim veriyor.

Türkiye genelinde 80 ilde 106 BİLSEM okulunda ise yaklaşık 32.000 özel yetenekli öğrenci eğitim görüyor.

Dijital Zeka Eğitimi

Zeka türleri IQ ve EQ dışında DQ (dijital zeka) da artık bilimsel olarak kabul ediliyor. 8 dijital yetkinliğe odaklanan DQ eğitimleri, 8-12 yaş aralığındaki çocukların dijital zekasını geliştirmeyi hedefliyor. Harvard, Standford, Iowa State University, Yonsei University ve National Institute of Education’dan araştırmacılar tarafından desteklenen DQ eğitimleri UNESCO tarafında da onaylanan tek dijital zeka eğitim programı konumunda.

Programın amacı çocukların dijital dünyada güçlü birer birey olabilmeleri ve siber tehlikelerden kendilerini koruyabilmeleri. BİLSEM’lerdeki tüm öğrenciler mutlaka DQ eğitimi alıyor.

Zeka küplerine özel sınıflar

Turkcell Zeka Küpü projesiyle BİLSEM’lerde okuyan özel yetenekli öğrencilere destek oluyor. 3 yılda 30 bin öğrenciye ulaşmayı başaran proje, gençlerin kodlama, yazılım, yapay zeka, artırılmış gerçeklik ve robot teknolojileri konusunda eğitim alması ve bu alanda insanlığa fayda sağlayacak projeye imza atması için katkı sunuyor. Önümüzdeki dönemde uzay, akıllı ev ve bulut teknolojilerine yönelik zenginleştirilmiş eğitimlerin de müfredata eklenmesi planlanıyor.

2016 yılında İstanbul, Adana, Ankara, Şanlıurfa, Ordu, Kütahya ve Erzincan illerinde birer Turkcell Zeka Küpü sınıfı inşa edildi ve bu okullarda yüz yüze eğitimler verildi. Eğitimlere 2017 yılında Sivas, İstanbul, Ankara, Mersin, Amasya, Erzurum, Rize, İzmir, Aydın, Gökçeada, Mardin ve Afyon’da kurulan sınıflarla devam edildi.

Geleceğin mucitleri

Geçtiğimiz günlerde Aydın’daki BİLSEM’i ziyaret etme şansım oldu. Turkcell Zeka Küpü Projesi kapsamında oluşturulan sınıfta Aydın’daki farklı okullardan sınavla seçilmiş üstün yetenekli öğrenciler icatlarını sergilediler. Zeka Küpü Laboratuvarı’nda mucit öğrencilerin ihtiyacı olan tüm ekipmanlar mevcut. Öğrencilerin tek yapması gereken icatları için kodlama yeteneklerini kullanmak.

Turkcell Yönetim Kurulu Üyesi Atilla Koç, Aydın’daki Zeka Küpü sınıfında genç mucitlerin icatlarını hayranlıkla izledi.

Aydın’daki genç mucitlerin icatları arasında madenciler için akıllı şapkadan, alkol ölçer arabaya, lazer güvenlik sisteminden 3 boyutlu yazıcı kullanılarak geliştirilen robota kadar birbirinden ilginç 10 proje yer alıyordu.

Proje kapsamında Türkiye genelinde tüm Bilim ve Sanat Merkezleri’ne 21.500 Maker ve Kodlama Kiti dağıtılmış. Proje uzaktan eğitim ile de binlerce öğrenciye ulaşmayı başarmış.

Dünyadan örnekler

Turkcell Zeka Küpü Projesi’ne benzer projeler dünyanın farklı ülkelerinde de hayata geçirilmiş durumda.

BBC Micro:bit

İngiliz yayın kuruluşu BBC, Micro:bit projesiyle öğrenciler için kodlanabilir mikro bir bilgisayar geliştirdi. BBC, 2015 yılında başladığı proje kapsamında o yıl 7. sınıfta bulunan (11 – 12 yaş) öğrencilere 1 milyon civarında micro:bit dağıtımı gerçekleştirdi. Kurulan bir Vakıf aracılığıyla projenin tüm dünyaya yayılması hedeflendi. Projenin amacı çocuklara yeni dünyaya uygun yetenekler kazandırılmasına aracılık etmek hem de İngiltere’de önümüzdeki 5 yıl içinde ortaya çıkması beklenen 1 milyon kişinin üstündeki dijital profesyonel açığına karşı önlem almak.

OLPC

Kısa adı OLPC olan One Laptop Per Child yani “Her çocuk için bir dizüstü” projesi, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak ve çeşitli nedenlerle oluşan teknolojik imkansızlığı giderebilmek amacıyla dünya çapında başlatıldı. Projenin amacı, dünya çapında 6-12 yaş arasındaki öğrencilere okul ve sosyal hayatlarında yardımcı olabilecek sürekli taşıyabilecekleri birer bilgisayar sağlayabilmek. Düşük maliyetle geliştirilen XO isimli cihaz zor koşullarda çalışabilen ve çocuk ergonomisine uygun bir dizüstü bilgisayar.

OLPC XO1 dizüstü bilgisayarlar, ABD, Kanada ve 30’dan fazla Avrupa ülkesinde olduğu gibi Orta ve Güney Amerika’daki bazı ülkelerde (Kolombiya, Haiti, Peru, Uruguay, Paraguay), Afrika ülkelerinde (Etiyopya, Gana, Nijerya, Madagaskar , Ruanda) ve Asya ülkelerinde (Afganistan, Gürcistan, Kazakistan, Moğolistan, Nepal) yayıldı. Proje kapsamında Ramallah ve Gazze’den Afganistan’a Ruanda’dan Paraguay’a kadar dünyanın birçok ülkesinde öğrenciler OLPC bilgisayarlarıyla buluştular.

İşte Aydın’ın zeka küplerinin icatları

Madenciler İçin Akıllı Şapka: Madenciliğin yoğun olarak yapıldığı Aydın’da madende çalışan işçilerin korunması amacıyla tasarlanan “Akıllı Şapka” projesinde, üzerindeki gaz ve ısı sensörleri yardımıyla ortamda bulunan metan gazı yoğunluğu ve ısı durumu ölçülecek. LED ve Buzzer Sensörü yardımıyla şapkayı takan madenciye uyarı verilerek, maden kaza ve ölümlerinin önüne geçilmesi hedefleniyor.

İşitme engelliler için kapı zili: Projede dışarıdan gelen kişi zili çaldığında hem ortamda ışık yanacak hem de tavana asılan pervane yardımıyla oluşan serinlikten işitme engelli vatandaş kapının çaldığını anlayacak.

Enerji tasarruflu çalışma lambası: Evlerdeki elektrik tasarrufu sağlanması amacıyla geliştirilen projede, çalışma / okuma masaları kullanıcının sandalyesine oturmasıyla birlikte artan basınç farkından dolayı yanması sağlanacak. Kullanıcı sandalyeden ayrıldığı zaman, sensörün ölçtüğü basıncın azalmasından dolayı lamba otomatik olarak sönecek.

Robabil (Makeblock Robot): Bu projede amaç öğrencilerin tasarladığı ve kodladığı bir robotu (ROBABİL) STEM kapsamında inşa etmeleri… ROBABİL her türlü engebeli arazide sorunsuz ilerleyecek, arama-kurtarma faaliyetlerinde ve tehlikeli görevlerde kullanılabilecek şekilde geliştirilecek.

İnteraktif Hücre Modeli: Proje kapsamında öğrenciler, bitki hücresinin temel kısımlarını ve sitoplazmada bulunan organelleri kendi belirledikleri malzemelerle tasarlayacak. Tasarım aşaması sonrasında öğrenciler Makey Makey kitini kullanarak ve kod yazarak kendi hücre modellerini ortaya çıkaracak.

Alkol ölçer araba: Aracın içinde alkol değerini okuyan sensör aracılığıyla sürücünün alkol seviyesi belirlenecek ve araç hiçbir şekilde hareket etmeyecek.

İnteraktif Müzik Aleti: Bu projede STEAM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Sanat, Matematik) kapsamında Makey Makey Kiti ve Scratch yazılımı kullanılarak müzik aleti tasarımı yapılacak. Farklı olan tarafı ise tuşlar yerine meyvelerinkullanılması. Kullanıcı 8 farklı meyveyedokunarak tüm notalarını çıkarabilecek.

Hava Durumu İstasyonu: Geliştirilecek projeyle hava kalite kontrolü ile ilgili bilgiler toplanabilecek (Sıcaklık, Nem, Karbondioksit Oranı vb.) ani değişim ya da tehlikeli değerlere ulaşılması durumunda gerekli tedbirler alınabilecek. Bu değerler kullanıcıya sistem üzerindeki LCD ekran ile gösterilecek ve kritik durumlarda sesli ikaz verecek.

Lazer Güvenlik Sistemi: Projede lazer ile bir güvenlik sistemi geliştirilecek. Bu sistem ile belirli bir bölgeyi çepeçevre koruma altında tutmak mümkün olacak. Lazer ışını kesildiği an, izinsiz girişlere karşı sistemin sesli uyarı verme özelliği bulunacak.

Otto Robot: Eğlenceli dans figürleri yapabilen Otto Robot, servo motorlar yardımıyla hareket edebilen, kodlanabilen ve 3B yazıcıdan çıkarabilen malzemelerle hazırlanan eğlenceli bir robottur.

Bu yazının bir kısmı 20 Mayıs 2018 tarihinde Vatan Gazetesi’nde yayımlanmıştır.